Falsztyn

Udostępnij!

Niewielka wieś na północnych stokach Pienin Spiskich, od północy i zachodu otoczona wapiennymi skałami. Założona w  XV wieku prawdopodobnie przez osadników niemieckich.

W 1535 roku Hieronim Łaski, ówczesny właściciel dóbr niedzickich, zastawił zamek „Dunajec” Janowi Horvathowi, a sam przeniósł się do Falsztyna, budując nowy zamek, który w  dokumentach zwany był „Falkenstein” – Sokola Skała. Według tradycji, wieś była niegdyś ulokowana na prawym brzegu Potoku Falsztyńskiego, na tzw. Kościelniskach. Przypuszcza się, że w średniowieczu istniało tu opactwo, a przy klasztorze znajdowało się więzienie dla zbiegłych, zbuntowanych chłopów pańszczyźnianych, którzy pracowali karnie na polach klasztornych. W  1431 i  1433 roku klasztor został zniszczony przez husytów i  wówczas przeniesiono wioskę w  obecne miejsce. Brak jest źródeł pisanych, które potwierdzałyby tę legendę. W  miejscu domniemanego opactwa, w  1962 roku zespół archeologów PAN dokonał jednak zaskakującego odkrycia: odkopano fundamenty zburzonej, średniowiecznej klasztornej budowli, odnaleziono czaszki, resztki szkieletów… Odkąd dobra klasztorne przeszły w  ręce prywatne, historia Falsztyna związała się ściśle z  historią dóbr zamkowych. Więzieni chłopi stali się prekursorami znanych nam zelarzy, z  których niektórzy mogli na gruncie dworskim postawić chałupę, użytkować działkę 1-3-morgową i  wypasać bydło. W zamian za to, z całą rodziną byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny we dworze. We wsi stoi dwór Jugenfeldów, którzy wraz z  rodziną Salamonów, byli właścicielami Falsztyna i  bardzo niechlubnie zapisali się w historii Spiszu. Wykorzystując niewiedzę chłopstwa, utrzymali faktycznie pańszczyznę aż do 1931 roku, kiedy Sejm uchwalił ustawę znoszącą zelarstwo. Komisarz państwowy badał sprawę już od 1920 roku, ale hrabina Salamonowa i baron Jugenfeld jak tylko mogli utrudniali mu pracę, dlatego zbieranie dowodów trwało blisko 11 lat. Po Jungenfeldach pozostały… grobowce, a Falsztyn pozostanie w historii Spiszu jako miejsce, gdzie najdłużej w Polsce, a nawet na kontynencie, utrzymała się pańszczyzna.

Źródło/ Spisz Kraina wielu kultur