Jurgów

Udostępnij!

Tatrzańska wieś nad rzeką Białką w zachodniej części Spisza. Nazwa wywodzi się od zasadźcy i zarazem pierwszego sołtysa wsi – niejakiego Jurka. Legenda głosi, że był on w rzeczywistości zbójnikiem z  Frankowej, który wraz z  12-osobową drużyną założył tu swoje „zbójnickie gniazdo”.

Faktycznie wieś założona została na prawie wołoskim w  1546 roku i  podobnie jak pozostałe wsie klucza dunajeckiego, należała do kolejnych panów na Niedzicy. Pierwsi osadnicy, już od około 1590 roku, trudnili się wypasem owiec i  bydła na terenach położonych w  Tatrach Bielskich, w  Dolinie Białej Wody i w Jaworowej Dolinie. W 1848 roku na mocy dekretu uwłaszczeniowego pastwiska w Tatrach Jaworzyńskich stały się własnością jurgowian, ale przegrany proces z węgierską rodziną Salamonów – właścicielami dóbr jaworzyńskich spowodował, że chłopi jurgowscy zostali pozbawieni części tych ziem. W 1879 roku wykupił je książę pruski Christian Hohenlohe w celu utworzenia terenów łowieckich, co przyczyniło się do ostatecznego zrujnowania jurgowskiego pasterstwa. Mieszkańcy byli zmuszeni do szukania polan i hal w innych częściach Spisza. Na przełomie XIX i XX wieku zakupili tereny w Slovenskiej Vsi koło Lendaku i koło Dursztyna. Do dziś istnieje powstała wówczas wiejska wspólnota leśno – gruntowa, czyli tzw. urbar.

Niedaleko przejścia granicznego ze Słowacją, na polanie Podokólne zachowało się oryginalne osiedle pasterskie zwane Jurgowskimi Stajniami lub Jurgowskimi Szałasami, które zostało wpisane na listę zabytków jako forma ich ochrony in situ („w  miejscu”). Niegdyś było tu ponad sto szałasów, dzisiaj pozostało 56 i  wciąż stanowią największe skupisko zabudowań tego typu w Tatrach i  na Podtatrzu. Służyły do przechowywania siana zwożonego z odległych pól oraz dla bydła w czasie wypasu. Jurgów w przeszłości był też znanym ośrodkiem tkackim – wytwarzano tu sukna wełniane, płótna lniane i  tkaniny podobne do tiulu. Podobnie jak każda inna miejscowość o  tak długiej historii ma swoje pamiątki: zabytkowy drewniany kościół pod wezwaniem św. Sebastiana, zbudowany około 1650 roku i ufundowany przez sołtysa Jakuba Kesza i  młynarza Mikołaja; tartak napędzany kołem wodnym, który działa do dziś oraz tzw. Zagroda Sołtysów – gospodarstwo spiskie z przełomu XIX i XX wieku, stanowiące filię Muzeum Tatrzańskiego.